Οι πρώην σύζυγοι δεν γίνονται ποτέ πρώην μπαμπάδες ή πρώην μαμάδες

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ,

ΚΟΙΝΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΙΣΟΤΙΜΟΙ ΓΟΝΕΙΣ - ΙΣΟΤΙΜΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ

Παλαιότερα θεωρούσαμε το διαζύγιο απλά και μόνο ως τη νομική διάλυση του γάμου μεταξύ δύο ατόμων. Φαίνεται όμως ότι το διαζύγιο είναι μάλλον μία διεργασία που ξεδιπλώνεται για αρκετά χρόνια και αφορά τόσο το ζευγάρι, όσο και τα παιδιά. Αν και οι γονείς γίνονται πρώην σύζυγοι, δεν γίνονται ποτέ πρώην μπαμπάδες ή πρώην μαμάδες.

Το διαζύγιο αναπαριστά το χαμό της οικογένειας που ως τότε γνώριζε το παιδί. Ακόμη πιο παράδοξο είναι ότι αίτια όλης αυτής της ανασφάλειας και της θλίψης που βιώνει το παιδί κατά τη διαδικασία του διαζυγίου είναι οι ίδιοι οι γονείς του, οι άνθρωποι δηλαδή που έως τότε ήταν κατ' εξοχήν υπεύθυνοι για την ασφάλεια και την ευτυχία του.

Η πρώτη φάση του διαζυγίου ξεκινά με την αποχώρηση του ενός από τους δύο γονείς από την οικογενειακή κατοικία. 

Ανεξαρτήτως του πόση ένταση υπήρχε στους γονείς τα τελευταία χρόνια, τα παιδιά βιώνουν ένα μικρό ή μεγάλο σοκ από τη φυσική απουσία του ενός γονέα και την ξαφνική αλλαγή του κόσμου τους, από την κατάργηση της βεβαιότητας ότι ο κόσμος γύρω τους θα μείνει για πάντα αναλλοίωτος. Στη φάση αυτή η απόρριψη, ο θυμός και η ενοχή των γονέων δημιουργούν εσωτερικές συγκρούσεις στα παιδιά. Ο γονιός που νιώθει ότι έχει απορριφθεί ή αδικηθεί  συχνά αντιδρά με θυμό ή και οργή. Τα παιδιά λοιπόν, μπορεί να γίνουν μάρτυρες σκηνών λεκτικής ή και σωματικής βίας και άσχημων σκηνών. Ο οργισμένος γονέας είναι πολύ πιθανό να παραμελήσει τις ανάγκες και να αγνοήσει τα συναισθήματα του παιδιού του. 

Κι ενώ ο σύζυγος που έχει απορριφθεί μπορεί να νιώθει ότι δεν αξίζει να τον αγαπούν, αυτός που αποφάσισε να φύγει μπορεί να νιώθει ενοχές. Και η απόρριψη και η ενοχή μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή κατάθλιψη στην οποία ο γονιός που χωρίζει βυθίζεται αγνοώντας τα παιδιά του. Κάποιοι άλλοι αποφεύγουν την κατάθλιψη, το θυμό ή την ενοχή δουλεύοντας υπερβολικά ή πηγαίνοντας από το ένα πάρτι στο άλλο, στερώντας και πάλι από τα παιδιά τους την προσοχή που τους χρειάζεται. 

Στην αντίθετη άκρη του φάσματος, σε διαζύγια όπου οι γονείς προσπαθούν συστηματικά να μην διαφωνούν καν μπροστά στα παιδιά τους, όπως και στις περιπτώσεις όπου οι γονείς προσπαθούν να διατηρήσουν μια μορφή κοινής συμβίωσης προς χάριν των παιδιών, τα παιδιά έχουν τη γνήσια απορία γιατί χωρίζουν οι γονείς τους, πράγμα που κάνει δύσκολο το να απαγκιστρωθούν από τη ψευδαίσθηση και επιθυμία ότι γονείς τους τελικά θα καταλήξουν μαζί. Φαίνεται λοιπόν πως η σαφής οριοθέτηση του νέου πλαισίου μέσα στον οποίο στο οποίο θα κινείται από δω και πέρα η σχέση των δύο γονέων, καθώς και ένα κόσμιο και συγκρατημένο επίπεδο σύγκρουσης μεταξύ τους, βοηθά τα παιδιά, καθώς τους επιτρέπει να συμβιβαστούν με την πραγματικότητα και το τετελεσμένο του διαζυγίου των γονέων τους. 

Προβλήματα δημιουργούν επίσης και τα οικονομικά.

Η ως τότε οικογένεια επιβαρύνεται πλέον με την οικονομική στήριξη δύο νοικοκυριών. Όταν αυτό δεν είναι δυνατό, γονέας-κηδεμόνας και παιδί βρίσκουν καταφύγιο σε συγγενικά πρόσωπα (συνήθως γιαγιάδες και παππούδες), με ανάμεικτα αποτελέσματα στην αίσθηση ασφάλειας του παιδιού και δεκάδες νέα, πρακτικής φύσεως, προβλήματα που πρέπει να διευθετηθούν. Πολλές μητέρες που διέκοψαν τις σπουδές η την καριέρα τους για να αφοσιωθούν στην ανατροφή των παιδιών τους, αναγκάζονται πλέον να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας, συχνά με εξαιρετικά δυσμενείς όρους. Όπως και να 'χει το πράγμα, τα οικονομικά μετά το διαζύγιο αποτελούν ένα επιπρόσθετο πρόβλημα που τελικά θα έχει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, την αντανάκλαση του και στα παιδιά. Αν όμως τελικά οι ενήλικες δεν αμελήσουν το ρόλο και τις ευθύνες τους ως γονείς, το παιδί θα καταφέρει να διαχειριστεί με επιτυχία τους φόβους του και να προσαρμοστεί στο τετελεσμένο του διαζυγίου. Να θυμάστε πως τα παιδιά θα προσαρμοστούν στην πραγματικότητα του διαζυγίου μόνο αν εσείς προσαρμοστείτε σε αυτή

Αφότου παρέλθει η οξεία φάση της κρίσης και διευθετηθούν τα ζητήματα κηδεμονίας και διατροφής, ανακύπτει μία νέα πραγματικότητα για τη ζωή όλων. Και βέβαια, όλοι χρειάζονται χρόνο για να προσαρμοστούν στη νέα αυτή πραγματικότητα. Έχει παρατηρηθεί πως συχνά ανακύπτουν κάποια προβλήματα του λάθος χειρισμοί τους ενδεχομένως να δημιουργήσουν σοβαρές αναταράξεις στον ψυχισμό των παιδιών και αυτά τα προβλήματα θα σχολιάσουμε εδώ. 

Ο γονέας που δεν μένει με τα παιδιά, συνήθως ο πατέρας, μετατρέπεται σε αυτό που διεθνώς ονομάζεται Disney Dad. 

Βλέπει τα παιδιά κάθε Σαββατοκύριακο και τους χαρίζει μεγάλες δόσεις διασκέδασης. Όμως, η διασκεδαστική φύση αυτής της σχέσης, όσο κι αν συχνά γίνεται αντικείμενο ζήλιας από την πλευρά της μητέρας, δεν αναπληρώνει τα αισθήματα απώλειας της στενής σχέσης που είχε κατακτήσει το παιδί με τον πατέρα του όταν ο τελευταίος έμενε στο σπίτι και φρόντιζε τις καθημερινές του ανάγκες.

Είναι σαφώς καλύτερο για το παιδί ο γονέας που δεν μένει μαζί του να εμπλέκεται ενεργά και σε λιγότερο " διασκεδαστικές " στιγμές της ζωής, με την προϋπόθεση βέβαια ότι αυτό δεν δημιουργεί σημαντικές τριβές στην, ούτως η άλλως ευαίσθητη, ισορροπία της νέας οικογενειακής δομής.

Ακόμη μεγαλύτερο άγχος προκαλείται στα παιδιά όταν οι γονείς τα χρησιμοποιούν ως ενδιάμεσους - με πιο κλασικό παράδειγμα το "πες στον πατέρα σου ότι πάλι καθυστέρησε με τη διατροφή". Τελικό αποτέλεσμα είναι το παιδί να χάσει την εμπιστοσύνη του και προς τους δύο του γονείς. 

Μία βασική παράμετρος δεν θα πρέπει τότε να ξεχνούμε όταν μεγαλώνουμε παιδιά είναι ότι τα παιδιά μας είναι παιδιά μας και σε καμία περίπτωση φίλοι με τους οποίους μοιραζόμαστε τα προβλήματά μας. Στη φάση του διαζυγίου συχνά οι γονείς χρησιμοποιούν τα παιδιά τους ως συναισθηματικό αποκούμπι. "πόσο μόνη νιώθω, μην πας το βράδυ με τη φίλη σου, μείνε να χαζέψουμε παρέα τηλεόραση!".
Τα παιδιά χάνουν εύκολα την ανεξαρτησία που προσφάτως ούτως η άλλως έχουν αποκτήσει.

Νιώθουν με έναν διεστραμμένο τρόπο υποχρεωμένα να φροντίσουν τον γονέα που τα φροντίζει, ταυτόχρονα όμως έχουν πολύ μεγάλες ενοχές που επιθυμούν να κάνουν κάτι άλλο (στο παράδειγμα μας να βγει με τη φίλη της). 

Εάν κάποιο παιδί "εθιστεί" στο να ζει με ενοχές, είναι προφανές το πόσο εύκολη λεία μπορεί να καταστεί για το υπόλοιπο της ζωής του. 

Μία ανάλογη κατάσταση αναπτύσσεται και στις περιπτώσεις που οι γονείς ζητούν από τα παιδιά τους να γίνουν γονείς τα ίδια - "το βράδυ που θα δουλεύω νυχτερινή θα χρειαστεί να μαγειρεύεις και να πας το μικρό για ύπνο".
Όταν τα παιδιά χρειαστεί να παραιτηθούν από την ξενοιασιά που συνεπάγεται η τυπική ηλικία πολύ νωρίς, θα χρειαστούν πολύ μεγάλη προσπάθεια για να μάθουν να μην "αίρουν τις αμαρτίες του κόσμου" τις πλάτες τους για το υπόλοιπο της ζωής τους. 

Ο τρόπος με τον οποίο το παιδί πενθεί την απώλειά του

Ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά βιώνουν αλλά και εκδηλώνουν τους φόβους τους εξαρτάται πρωτίστως από την ηλικία τους και δευτερευόντως από την ιδιοσυγκρασία τους. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας συχνά δεν εκφράζουν λεκτικά τα συναισθήματά τους, οπότε οι γονείς θα πρέπει να παρατηρούν τη συμπεριφορά τους για να βεβαιωθούν ότι τα παιδιά τους έχουν μία καλή προσαρμογή στη διαδικασία του διαζυγίου. Τα μικρότερα παιδιά που αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα συχνά παλινδρομούν στη συμπεριφορά τους, δηλαδή χάνουν δεξιότητες που είχαν κατακτήσει (παραδείγματος χάριν, νυχτερινή ενούρηση, δυσκολίες με εργαλεία), οι αστάθειες στην καθημερινή ρουτίνα και οι εχθροπραξίες μεταξύ των γονέων μπορεί να τα κάνουν ευερέθιστα, λυπημένα και με μικρότερο ενδιαφέρον για το παιχνίδι. Ο μεγαλύτερος φόβος τους είναι ότι οι γονείς τους το εγκαταλείψουν, οπότε μπορούμε συνέχεια σε κάθε φορά που απομακρύνονται από τον έναν από τους γονείς τους.

Τα παιδιά μικρής ηλικίας πολύ συχνά νομίζουν ότι φταίνε αυτά για το διαζύγιο και αυτό είναι ένα θέμα που θα πρέπει να διευθετηθεί άμεσα και καταληκτικά. Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία γνωρίζουν τον κόσμο μέσα από τη δική τους υποκειμενικότητα. Δυσκολεύονται να κατανοήσουν μια αντικειμενική πραγματικότητα που δεν περνά μέσα από αυτά. Έτσι, θεωρούν πως είναι το κέντρο του σύμπαντος, πως όλα εξαρτώνται από αυτά - πως λοιπόν θα μπορούσε να χωρίσει ο μπαμπάς με τη μαμά χωρίς να ευθύνονται άμεσα αυτά; Μήπως επειδή έσπασαν το καλό βάζο στο γραφείο; Μήπως επειδή επέμεναν να πάνε στη θάλασσα, παρότι η μαμά μόλις είχε γυρίσει κατάκοπη από τη δουλειά; 

Οι προβληματισμοί αυτοί επιλύονται ευθέως και με σαφήνεια - ακόμη και αν δεν είναι σε θέση να το καταλάβει πλήρως, το παιδί θα πρέπει να το ακούσει. Θα έχει τη δυνατότητα να το επεξεργαστεί αργότερα στη ζωή του. Τα παιδιά που βρίσκονται στη λανθάνουσα ηλικία (6-8 ετών) συζητούν τη λύπη τους και ασχολούνται πολύ με το γονέα που χει φύγει. Νιώθουν απόρριψη και εκφράζουν λεκτικά την επιθυμία τους να γυρίσει στο σπίτι "αν μ' αγαπά, γιατί έφυγε;".

Μπορεί να δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν στο να μάθουν πράγματα, να δημιουργούν φασαρίες στο σχολείο ή να απέχουν κοινωνικά από τις δραστηριότητες των συνομηλίκων τους. Πολλές φορές δε, ο δάσκαλος είναι αυτός που φέρνει στην προσοχή των γονέων τη διαφορά στη συμπεριφορά των παιδιών τους, καθώς οι γονείς, απορροφημένοι στο δικό τους πόνο, παραμελούν τα παιδιά τους. Αρκετοί ειδικοί υποστηρίζουν πως ο δάσκαλος ή ο σχολικός ψυχολόγος, όπου αυτός υπάρχει, θα πρέπει να ενημερώνεται από τους γονείς για το διαζύγιο, καθώς έτσι καθίσταται συμμέτοχοι στη διαδικασία προσαρμογής του παιδιού στις νέες συνθήκες.

Να επισημάνουμε επίσης, ότι τα παιδιά αυτής της ηλικίας πενθούν σε κύκλους, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει μία πολύ καλή εξήγηση για τη νεαρή που, παρότι φαίνεται να έχει προσαρμοστεί καλά στο διαζύγιο των γονιών της, δεν θέλει να πει το ποίημα της τη σχολική γιορτή, στην ίδια γιορτή που πέρυσι την χειροκροτούσαν και οι δύο γονείς. 

Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στα παιδιά προεφηβικής ηλικίας (9-12ετών) και κυρίως στα αγόρια, είναι ότι έχουν την τάση να εξωτερικεύουν τις εσωτερικές τους συγκρούσεις με τη μορφή επιθετικών πράξεων προς το περιβάλλον ή τούς συνομηλίκους τους, σε μία μάλλον άκομψη προσπάθεια να μη φανεί ότι καταρρέουν : "Κοίτα! Είμαι τόσο καλά, που κάνω τους άλλους να υποφέρουν!".

Στα πλαίσια αυτά,το παιδί μπορεί να συμπεριφέρεται ακριβώς όπως ο μπαμπάς, για να εκνευρίσει τη μαμά, ή επιδεικτικά να παραμελούν τις δουλειές τους έχουν ανατεθεί μόνο και μόνο για να γίνει καυγάς. Τα κορίτσια από την άλλη πλευρά, συχνά προσπαθούν υπερβολικά να διατηρήσουν καλές σχέσεις και με τους δύο γονείς. Για να απελευθερωθούν από τον πόνο και να κερδίσουν την αγάπη, μετασχηματίζουν τον πόνο και τη λύπη τους σε στοργή και βοήθεια. Η συμπεριφορά αυτή, όσο και αν μοιάζει ή όντος είναι μια επιτυχής προσαρμογή, δεν παύει να έχει κόστος- το κόστος της συνεχούς αγωνίας και προσπάθειας για αποδοχή. Στην ηλικία αυτή, δεν αρκεί ο καθ ησυχασμός από τους γονείς. Δεν αρκεί η διαβεβαίωση ότι τα παιδιά δεν εγκαταλείπονται στην τύχη τους. Οι γονείς θα πρέπει καθημερινά να επιβεβαιώνουν ότι φροντίζουν επί της ουσίας το παιδί, με τη συμμετοχή σε κοινές δραστηριότητες, με το μοίρασμα κοινού χρόνου και με πρακτική επίδειξη της αγάπης και της δέσμευσης τους στο παιδί. 

Οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα απορροφημένοι με τον εαυτό τους. Σε μία καταιγίδα βιολογικών αλλαγών που τους δημιουργεί πρωτόγνωρα ξυπνήματα των αισθήσεων, αλλά και κοινωνικών αλλαγών προς την ενηλικίωση, δυσκολεύονται να συμβιβάσουν την προετοιμασία για αυτονομία με τη στήριξη που χρειάζονται από τους γονείς. Όσο δύσκολο και να το έχετε φανταστεί, αυτή είναι η ηλικία που τα παιδιά είναι πιο " προετοιμασμένα " να δεχτούν ένα διαζύγιο. Ο σημαντικότερος ίσως κίνδυνος εδώ, είναι η απουσία ενός σταθερού αρσενικού και θηλυκού προτύπου, σε μία περίοδο που το παιδί αρχίζει να δημιουργεί τις πρώτες του συναισθηματικές σχέσεις. Ο πατέρας και μητέρα μας αποτελούν τα αρχέτυπα αυτού του προτύπου, επιτρέποντάς μας να ταυτιστούμε με το πρότυπο του ίδιου φύλου και να μάθουμε να αλληλεπιδρούμε με το πρότυπο του αντιθέτου φύλου. Οι διαδικασίες αυτές ξεκινούν από την πρώτη παιδική ηλικία, όμως αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα στην εφηβεία, όταν η σεξουαλική μας ταυτότητα έρχεται στον ορίζοντα. 

Και στην ηλικία αυτή υπάρχει ο κίνδυνος τα παιδιά να περνούν υπερβολικά πολύ χρόνο με τη μητέρα τους, απ την άλλη υπάρχει ο κίνδυνος μία μητέρα που εργάζεται σε δύο δουλειές για να τα φέρει πέρα οικονομικά να μην είναι επαρκές θηλυκό πρότυπο για τα παιδιά της. (Και το αντίστοιχο βέβαια ισχύει και για τον πατέρα σε σχέση με το ανδρικό πρότυπο). 

Όταν η ζωή προχωρήσει

Όταν η ζωή ξαναμπεί στην κανονική της πορεία, τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα και με το γεγονός ότι οι γονείς τους έχουν σεξουαλική ζωή και αρχίζουν να βγαίνουν με άλλους. Τους είναι αδιανόητο οτι οι γονείς τους έχουν κάποιο άλλο σύντροφο και αυτό τα κάνει να νιώθουν μπερδεμένα και υποχρεωμένα να υπερασπιστούν τον " απατημένο " (ακόμη και αν αυτός είναι που έχει φύγει και το γνωρίζουν καλά) γονέα. Δεν πρόκειται παρά για μία απέλπιδα προσπάθεια να διατηρηθεί η δομή της οικογένειας με τη μορφή του το παιδί γνώριζε όλα του τα χρόνια. Οι γονείς σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να υποχωρήσουν από την ανάγκη και επιθυμία τους να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους.
Στις περιπτώσεις αυτές η διακριτικότητα αλλά και η σταθερότητα είναι σημαντικές αρετές. Είναι δεδομένο ότι ο γονιός που προσπαθεί να μπει σε μία νέα σχέση αναπόφευκτα θα αφιερώνει λιγότερο χρόνο στα παιδιά του και λογική συνεπαγωγή είναι πως το παιδί θα γεμίσει φόβο ότι έχει ολοένα και μικρότερη σημασία στη ζωή των γονιών του. Διασκεδάστε αυτή τους την ανησυχία και συνεχίστε την προσπάθεια σας να ξαναφτιάξει τη ζωή σας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το παιδί είναι που θα πρέπει να προσαρμοστεί στη νέα συνθήκη και όχι ο γονέας να υπαναχωρήσει. Η βαθιά κατανόηση, η διακριτικότητα και ο χρόνος, συνήθως διευθετούν με τον καλύτερο τρόπο τέτοιου είδους προβλήματα.

Όταν ένας από τους γονείς προχωρά σε ένα νέο γάμο, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η προσαρμογή του παιδιού στις καινούργιες συνθήκες καθώς τώρα :

• νιώθει θυμό γιατί ο νέος σύζυγος διαλύει ουσιαστικά την μύχια επιθυμία τους να ξανασμίξουν οι γονείς

• νιώθει ανταγωνιστικά προς τον ή την νέο/ νέα σύζυγο, με τον οποίο πρέπει τώρα να μοιράζεται το γονέα του

• η σχέση που αναπτύσσουν με τον ή την νέο σύζυγο τους κάνει να νιώθουν ότι προδίδουν το γονέα που αντικατέστησε ο νέος σύζυγος - σκέψη αυτόματη ή αρκετές φορές πυροδοτούμενη ...από το περιβάλλον

• αναπτύσσουν ανταγωνιστική σχέση προς τα καινούρια αδέρφια, σε μία προσπάθεια να κρατήσουν την προσοχή και την κεντρική θέση στη ζωή των γονιών τους. 

Αν και όλα αυτά φαίνονται δυσεπίλυτα, ένας γάμος με αγάπη και κατανόηση, ακόμη κι αν αυτός αφορά σε ένα νέο γονέα, μπορεί να λειτουργήσει ως άριστο αντίβαρο στην εικόνα του διαλυμένου σπιτιού, να ανανεώσει την πίστη στις δεύτερες ευκαιρίες της ζωής, να βελτιώσει την αυτοεκτίμηση του παιδιού, να δώσει θετικά πρότυπα για το αρσενικό και το θηλυκό φύλο, να αυξήσει την αυτοπεποίθηση του, καθώς θα διαπιστώσει ότι γίνεται αποδεκτό από τον άλλο σύζυγο. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μονογονεεϊκές οικογένειες δεν έχουν τις ευκαιρίες αυτές, ενώ ταυτόχρονα τα οικονομικά προβλήματα επιδεινώνουν την κατάσταση. Επιπλέον, επειδή η μόνη στενή σχέση που έχουν αφορά σε ένα άτομο, (το γονιό με τον οποίο ζουν) δεν επιτυγχάνουν εύκολα την αυτονομία και ανεξαρτησία τους. 

Αντί επιλόγου

Ο άνθρωπος, ανεξαρτήτως της ηλικίας του, έχει σημαντικά ψυχικά αποθέματα για να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες, Για να λυθούν επιτυχώς όλα τα προβλήματα, αρκεί να αποφύγουμε κάποια βασικά λάθη : 

• οι γονείς συχνά πιστεύουν πως τα παιδιά θέλουν να κρύβουν τα συναισθήματά τους από τους γονείς, να μην συζητούν την κατάσταση, να εξατμιστούν με κάποιο τρόπο τα προβλήματα και όλοι να συμπεριφέρονται σαν μην έγινε τίποτα. 

Η αλήθεια είναι πως τα παιδιά θέλουν να εκφράσουν τα συναισθήματα τους και να εκφράσουν τους γονείς τους το πόσο υποφέρουν. 

• οι γονείς πιστεύουν πως τα παιδιά θα εκφράσουν λεκτικά την οδύνη τους. 

Η αλήθεια είναι πως τα παιδιά κατακλύζονται από τα συναισθήματά τους και πως ακόμη και τα μεγαλύτερα παιδιά δεν είναι σε θέση να ξεχωρίσουν το ένα συναίσθημα από το άλλο- παραδείγματος χάριν τη μοναξιά από την απόρριψη. 

• οι γονείς πιστεύουν πως τα παιδιά θα αναγνωρίσουν και θα σεβαστούν τη δική τους κρίση και θα δείξουν κατανόηση 

Η αλήθεια είναι πως τα παιδιά είναι εγωκεντρικά, αγενή, ενίοτε και κακότροπα πλάσματα που πάντοτε προτάσσουν τα δικά τους συναισθήματα και ανάγκες - και ευτυχώς που συμβαίνει αυτό γιατί αλλιώς χτίζεται ένας δυστυχής ενήλικας. 

Τα παιδιά δεν αντέχουν στη σκέψη πως ο υπέρ ήρωας γονιός θα λυγίσει. Το ενδεχόμενο αυτό θέτει σε άμεσο κίνδυνο τη δική τους ασφάλεια και ομοιόσταση και δεν το αντέχουν - γι αυτό πολύ απλά μην λυγίσετε. 

Χρυσάνθη Καλαϊτζή 

Ψυχίατρος- Ψυχοθεραπεύτρια 

Νέο Ηράκλειο

πηγή: www.psynet.gr